KÝ ỨC NHẠT NHÒA

Hôm rồi hắn và mấy người bạn đi thăm một điêu khắc gia, tác giả của bức tượng Thương Tiếc nổi tiếng. Sau đó về coi lại danh sách các tác phẩm của ông thì có vài cái hắn không biết, mới mày mò kiếm trên mạng, đồng thời cũng hỏi hai ông bạn yêu Sài Gòn xưa và có nhiều tác phẩm về Sài Gòn xem có xin xỏ được tí thông tin hình ảnh gì về những bức tượng đó không, không may là cả hai ông đều không biết gì hơn hắn.

Tìm mãi không thấy, hắn bắt đầu thấy thất vọng, bất chợt trời như chiều lòng người, lướt mấy trang mạng tự nhiên lòi ra tấm hình bức tượng Chiến Sĩ Vô Danh. Ký ức bắt đầu chập choạng ùa về.

Tượng Chiến Sĩ Vô Danh, bùng binh Hồng Bàng - Tổng Đốc Phương.

Tượng Chiến Sĩ Vô Danh, bùng binh Hồng Bàng - Tổng Đốc Phương.

Tượng Chiến Sĩ Vô Danh, bùng binh Hồng Bàng - Tổng Đốc Phương.

Tượng Chiến Sĩ Vô Danh, bùng binh Hồng Bàng - Tổng Đốc Phương.

Một tâm trạng thật khó tả, hắn tự hỏi tại sao lại có thể quên bẵng đi không một chút ý niệm nào khi đọc thấy tên bức tượng “Chiến Sĩ Vô Danh” trong danh sách tác phẩm? Vì bức tượng này hắn đã nhìn thấy rất nhiều lần, chỉ có điều không nhớ chính xác nằm ở vị trí cái bùng binh nào thôi. Quanh khu vực có ba bức tượng tại 3 bùng binh; tượng Lê Lợi cầm cờ, tượng Phan Đình Phùng tay gươm tay súng và bức tượng này.

Mỗi Chủ Nhật xưa hắn thường được bố chở đi câu cá trên chiếc Yamaha màu đỏ. Có ba hướng để đi, hướng thứ nhất đi Phú Lâm để đi về phía Bến Lức - Tân An, hướng thứ hai đi qua cầu Chà Và để đi Cần Giuộc, hướng nào cũng có thể thấy ba cái tượng nói trện, còn hướng thứ ba đi Bảy Hiền ra xa lộ Đại Hàn để đi Bà Hom thì không kể vào đây.

Tượng Lê Lợi trước đây đặt tại bùng binh Cây Gõ, giờ cũng an vị tại…công viên Phú Lâm cùng với tượng Trần Nguyên Hãn. Tượng Phan Đình Phùng, may mắn hơn, không bị bứng đi, vẫn an vị tại bùng binh Bưu Điện Quận 5.

Tượng Bình Định Vương Lê Lợi, bùng binh Cây Gõ.

Tượng Bình Định Vương Lê Lợi, bùng binh Cây Gõ.

Tượng Phan Đình Phùng, bùng binh Bưu Điện Quận 5

Tượng Phan Đình Phùng, bùng binh Bưu Điện Quận 5

Trong khoảng thời gian 10 năm, mặc dù trong điều kiện chiến tranh nhưng chính quyền bấy giờ cũng đã kịp xây dựng nhiều tượng đài trong Sài Gòn, tuy rằng cũng có những bức tượng không đẹp lắm theo quan điểm của hắn, nhưng nó cũng góp phần tạo nên hồn cốt của cái thành phố hắn sinh ra và lớn lên. Ấy vậy nên hắn cứ băn khoăn luẩn quẩn với câu hỏi: tại sao mình lại có thể quên bẵng cái bức tượng Chiến Sĩ Vô Danh được nhỉ? Nhất là nó lại gắn liền với kỷ niệm những chuyến rong ruổi cùng bố hắn? Chợt hắn thở dài, thời gian, thời gian thật kinh khủng, năm mươi năm rồi còn gì!

Sài Gòn, tháng 3/ 2025

N.N

NHẤT PHIẾN TÀI TÌNH THIÊN CỔ LỤY

Một sáng tháng 3 tôi cùng vài người bạn đi thăm điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu, tại quán cà phê Tượng Đá của gia đình ông ở Gò Vấp.

Ông là tác giả của nhiều tác phẩm điêu khắc nổi tiếng và, đã có rất nhiều bài viết về ông cũng như về câu chuyện xung quanh bức tượng Thương Tiếc, một kiệt tác điêu khắc, rất tiếc là tác phẩm chính bằng đồng đã bị kéo đổ ngay từ những ngày đầu sau biến cố 1975.

Bức tượng Thương Tiếc

Hiện nay thì ông không còn minh mẫn, hầu như không còn nói chuyện được, và phải di chuyển bằng xe lăn. Đôi tai của ông thì đã bị điếc từ lâu sau thời gian tù cải tạo.

Tại khuôn viên của quán cà phê có nhiều tác phẩm của ông. Cô chủ quán, cũng là con gái út của ông tiết lộ bức tượng Thương Tiếc phiên bản bằng xi măng hiện vẫn còn phần thân và cũng có nhiều câu chuyện ly kỳ xung quanh pho tượng này, nhưng để tránh phiền phức gia đình không đồng ý cho chụp hình. Ngoài ra còn hai bản “ma két” nhỏ bằng thạch cao, thì một bản đã bị một người cháu và một học trò cũ của ông cấu kết ăn cắp bán ra nước ngoài.

Năm xưa, ông đã từng định cư tại Mỹ, lòng đau đáu muốn phục dựng lại bức tượng Thương Tiếc, nhưng dường như cũng không tìm được nguồn tài chính. Chán nản ông quay về Việt Nam an dưỡng tuổi già.

Ông còn những tác phẩm đặc sắc khác chưa kịp xây dựng, tượng Quyết Thắng dự tính thay thế tượng TQLC trước Hạ Nghị Viện (Nhà Hát Lớn), tượng Thôn Nữ mô tả vẻ đẹp khỏe khoắn dung dị của người con gái đồng bằng sông Cửu Long.

Sau ánh mắt đã không còn tinh anh kia liệu có còn bao nhiêu tiếc nuối với nhiều ấp ủ một đời còn dang dở.

Bức tượng Quyết Thắng

Mượn 2 câu thơ của Phạm Quý Thích chế lại ghép với câu thơ của Du Tử Lê thay câu kết:

Nhất phiến tài tình thiên cổ luỵ,

“Thương Tiếc” đáo để vị thuỳ thương.

Nhớ pho tượng lính buồn se bụi đường.

03/2025

N.N

TÌM LẠI CHÚT XUÂN XƯA

 Ở Sài Gòn năm xưa có một địa điểm mà ai cũng biết với "tên chữ" là Thảo Cầm Viên nhưng với kiểu chất phác có sao nói vậy người ơi của dân vùng đất phương Nam thì người ta thường gọi là "Sở Thú" cho gọn, mặc dù trong đó có cả cây cối chim muông bò sát, nhưng có hề gì, gọi vậy ai cũng hiểu, mà ngay cả cái tên "Thảo Cầm Viên"”cũng đâu có đúng!

Hồi đó được đi chơi Sở Thú thì không chỉ con nít mà hình như cả người lớn cũng thích. Có thể nói chắc rằng hầu hết người Sài Gòn thời bấy giờ từ mọi thành phần đều có lần in dấu chân nơi này.

 5 anh em được đi chơi Sở Thú

Cuối năm 2024 vừa qua nghe um sùm tin nào là Sở Thú thiếu nợ tiền thuê đất, nào là Sở Thú sẽ được di dời đi về nơi xa, rồi lại thấy có vị lãnh đạo tuyên bố chắc nịch không có vụ di dời…cho nên mùng 6 Tết Ất Tỵ tôi vội vàng phi lên tìm lại chút Xuân xưa, cũng hòng bấm vài tấm kỷ niệm trước khi quá muộn. Trong quá khứ đã nhiều lần tự trách mình chẳng chịu ghi lại hình ảnh của những địa điểm con đường thân quen trước khi chúng biến mất như Cầu Sắt Đa Kao, Cầu Bình Lợi, Rạp Đại Lợi, đường Cường Để (nay là Tôn Đức Thắng)...

Sở Thú vẫn còn đây, nhưng có quá nhiều thứ không còn, dĩ nhiên rồi, tuy vậy nó lại không cho ta thấy chiều hướng thay đổi tốt hơn. Những thảm cỏ rộng rãi đã biến mất nhường chỗ cho hàng quán và các dịch vụ vui chơi! Xưa chỉ có một số hàng quán bên phía cổng Thị Nghè, các dịch vụ vui chơi thì cũng tập trung ở đó và phía gần cổng chính, nay thì rải đều trong toàn bộ khuôn viên Sở Thú, thật là sầm uất (hic!). Góc phía gần Ba Son ngày xưa là một không gian rất tĩnh mịch với những cây cổ thụ to lớn, nay thì chỗ nào cũng…vui, không biết có mất cái cây nào không mà nhìn có vẻ thiêu thiếu!

Các thảm cỏ như thế này đã biến mất

Khung cảnh thoáng đãng như thế này hầu như không còn

Muốn tìm lại con Lân này mà... người còn đây cảnh cũ đâu rồi!

Con Rồng trước đền thờ Quốc Tổ Hùng Vương vẫn còn,
nhưng khu vực đền thờ  bị rào lại không hiểu tại sao.

Không biết có chủ quan hay không mà tôi thấy cảnh vật không còn cái hồn như xưa, nó cũng như nhìn Cần Thơ cũng thấy giống Cao Lãnh, thấy Vĩnh Long cũng y chang Sa Đéc, và đều chẳng khác gì khu Tên Lửa Bình Tân...

Dấu xưa còn lại chút này. Băng ghế này đã chứng kiên bao nhiêu thăng trầm

Hồ cá chép còn đây nhưng cây cầu cũ màu đỏ gắn liền với bao thế hệ không còn.

Đền thờ Quốc Tổ Hùng Vương nơi có hai con rồng đá ở bậc tam cấp,
hiện đang bị rào chắn lại.

Một cảm giác hụt hẫng, chợt ngân nga vài câu trong bản nhạc “Tôi Đi Tìm Lại Một Mùa Xuân” của Đoàn Nguyên, mà nghe lòng man mác buồn:

Tôi đi tìm lại một mùa xuân

Mùa xuân xưa cũ qua mất rồi

Mùa xuân đã rơi vào dĩ vãng

Mà xuân nay vẫn còn dư hương

Tôi đi tìm lại một mùa xuân

Dù không mong đến chuyện tương phùng

Dù tháng năm trôi vào xa vắng

Và xuân nay khác biệt xuân xưa

Tôi đi tìm lại một mùa xuân

Mùa xuân năm đó chưa thấy lại

Tôi vẫn đi trong chiều xuân tái

Tìm để mà tìm như thế thôi

04/02/2025

N.N

NHỮNG NĂM SỐ 5 TRONG ĐỜI

Trong khoảnh khắc khi trời đất chuyển mình sang một năm mới với tiết trời mát mẻ hiếm có, không gian yên bình, gió nhẹ thoảng qua mang theo mùi hương trầm trên bàn thờ gia tiên, mùi hoa lá cỏ cây của đất trời giao mùa, làm cho hồn người có chút bâng khuâng lắng đọng, từng mảnh ký ức của những năm có số 5 trong đời lay động và chợt ùa về.

Năm 1965, trong bộ nhớ đã bắt đầu nhạt phai là một mái nhà lá khu Cầu Kinh lúc bấy giờ là ngoại ô Sài Gòn, bên hông và sau nhà là con lạch với những rặng dừa nước um tùm. Những hình ảnh quá khứ chập chờn hiện ra đan xen. Tôi chạy chập choạng trên chiếc cầu gỗ thô sơ nối từ nhà ra con đường đất phía trước, để rồi lọt xuống nước, ông nội tôi trông thấy và cứu kịp thời. Dưới ao nước này có khi có người chèo chiếc thuyền nhỏ hái rau muống, lại có khi có người quăng con chó nhỏ xuống tắm.

Trước nhà có một bờ đất cao cỡ chừng ba tấc mà tôi nhảy từ đó xuống bị té trầy trụa đầu gối, bố tôi nói: "Phải ăn nhiều vào để mau lớn khỏe mạnh thì nhảy mới không té". Đến một ngày tôi không bị té nữa, hớn hở khoe với bố là mình đã lớn và khỏe quá xá! Ôi hạnh phúc thơ ngây của tuổi thơ!

Lại có những tối mưa, nghe tiếng mưa rơi trên mái lá, cũng không hiểu có phải lúc đó bố tôi ru bằng những câu thơ này không, mà mỗi lần hình ảnh đó hiện ra trong trí não thì tôi vẫn nghe vẳng đâu đây tiếng bố:

“ Đêm mưa làm nhớ không gian,

Lòng run thêm lạnh nỗi hàn bao la.

Tai nương nước giọt mái nhà.

Nghe trời nằng nặng, nghe ta buồn buồn.”

Năm này thì cô em kế tôi được sinh ra. Tôi còn nhớ hình ảnh một buổi tối, ông bà nội lấy lá trầu hơ trên ngọn đèn “Hoa Kỳ” cho nóng rồi đắp lên bụng con bé để chữa đau bụng. Những những mảnh ghép ký ức đầu tiên của cuộc đời được hình thành từ những kỷ niệm lung linh mờ ảo đó trong trí nhớ. 

Khung cảnh phía trước nhà ở Cầu Kinh 

Chiếc cầu gỗ nơi tôi bị té xuống nước suýt chết đuối

Cô em gái sinh năm 1965, luc này chắc cỡ 2 tuổi

Thời gian như bóng câu qua cửa sổ, chớp mắt mà đã nửa thế kỷ, năm 1975 đất nước trải qua một biến cố lớn khi cuộc chiến 20 năm chấm dứt bằng chiến thắng của quân miền Bắc. Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt quan trọng cho cả đất nước và con người Việt Nam. “Có triệu người vui và cũng có triệu người buồn” một lãnh đạo phía thắng cuộc đã nói như vậy. Khi đó bố tôi phải đi “học tập cải tạo” cùng hàng vạn sĩ quan công chức của chính quyền Sài Gòn cũ, bấy giờ được khoác cho danh xưng "ngụy quân ngụy quyền", tuy rằng sau đó ông đã trở về với gia đình, may mắn hơn nhiều người vĩnh viễn vùi thân ở những vùng núi rừng xa xôi heo hút! Mọi giá trị đảo lộn kéo theo sự khốn khó hàng chục năm ròng, bản thân tôi phải chuyển sang học nghề rồi đi làm thợ mộc trong một xí nghiệp quốc doanh để kiếm sống.

Chiến cuộc khốc liệt kết thúc năm 1975

Công nhân Nguyễn Nguyễn thời kỳ bao cấp trước "đổi mới" 1985.
Văn nghệ là phương thức... trốn lao động tuyệt vời nhất!

Năm 1985, sau nhiều năm chập chờn trong thời kỳ “bao cấp” tem phiếu khốn khó, Việt Nam chuyển mình với những thay đổi trong chính sách mà người ta gọi đây là thời kỳ “đổi mới”. Nền kinh tế Việt Nam bắt đầu khá hơn, gia đình tôi cũng vậy, mọi thứ bắt đầu tốt lên, cũng nhờ sự đổi mới này mà rồi tôi đã có thể nối lại con đường học vấn đã dở dang 8 năm!

Mọi thứ tiếp tục tốt lên mười năm sau đó. Một cột mốc đáng nhớ trong hành trình sự nghiệp, năm 1995 tôi bước vào một công việc mới mẻ tại một công trình thuộc loại quy mô lớn nhất thời bấy giờ, với mức lương cũng kha khá so với mặt bằng chung. Căn nhà cũ nát mà suốt hơn 25 năm anh em chúng tôi lớn lên trong sự nuôi dạy của cha mẹ cũng được xây dựng lại tươm tất hơn.

Năm 2005, tôi bắt đầu một chặng đường mới với công ty Thiết Kế Xây Dựng của riêng mình mang tên Rồng Việt, mang theo ước mơ như câu đối của bố tôi tặng: “Rồng Việt dựng xây non nước Việt – Người Nam tô điểm đất trời Nam”.

Gia đình lớn đã hoàn toàn vững vàng tốt đẹp với sự thành đạt của tất cả các em trong sự hạnh phúc của bố mẹ.

Bên một trong những công trình thiết kế

Bố tôi và câu đối:
"Rồng Việt Dựng Xây Non Nước Việt - Người Nam Tô Điểm Đất Trời Nam"

Đâu năm 2005 - Tết Nguyên Đán

Năm 2015, bằng cách nào đó mà tôi vượt qua được khủng hoảng tâm lý do nhiều biến cố, về sức khỏe, về công danh sự nghiệp…tôi hiểu rõ giá trị của cuộc sống để bằng lòng hơn khi phải bỏ qua những hoài bão tham vọng dang dở. Những buổi ngồi bên bạn bè trong những quán cà phê thân quen, chia sẻ những câu chuyện không hồi kết, hay những lần khám phá những con phố nhỏ hay ngắm nhìn khung cảnh thiên nhiên ngoạn mục ở những tỉnh thành xa xôi... Kỷ niệm ấy nay đã trở thành một phần trong trái tim, đậm đà, không thể phai nhạt.

Tại nhà cô giáo cũ đầu năm 2015

2015 tại Úc Châu

 

Và bây giờ, bước vào năm 2025 ở lứa tuổi “lục thập nhi nhĩ thuận”, những ký ức ấy lại trở về, những kỷ niệm với những gam màu sáng tối dẫu có phôi phai, như những dòng chữ trong trang sách cũ dẫu có nhạt nhòa, dòng đời vẫn tiếp diễn tiếp tục mang đến những thử thách, những nỗi buồn vui. Chợt lòng nghe chùng xuống khi tự hỏi “sẽ là bao nhiêu lần số 5 nữa đây?!”./.

Gia đình đoàn viên 2025 - Ất Tỵ.

Mùng 4 Tết Ất Tỵ - 2025

N.N

LÝ THÚ "CÂY BẸO" CHỢ NỔI

Xuất phát từ bến Ninh Kiều - một địa danh nổi tiếng của Tây Đô - từ tờ mờ sáng, bến đò chưa rõ mặt người nhưng đã nhộn nhịp tấp nập những tiếng mời chào í ới của các công ty tổ chức những chuyến tàu đưa khách tham quan miền sông nước.
Đoạn hành trình đến Chợ Nổi Cái Răng trên sông Cần Thơ khoảng 30 phút, cô hướng dẫn viên duyên dáng trong chiếc áo bà ba liên tục giới thiệu những địa danh mà con tàu lướt qua. Trong bóng đêm chưa tan hết, nhũng đường cong của chiếc cầu Quang Trung vắt ngang sông được chiếu sáng khá ấn tượng. Sông Cần Thơ là một nhánh sông của sông Hậu chảy qua thành phố Cần Thơ, khi qua quận Cái Răng sẽ gọi là sông Cái Răng.

Mờ mờ phía xa xa kia chúng tôi thấy một con tàu đặc chủng dập dềnh trên sóng nước do Hà Lan viện trợ để thu gom và xử lý rác rến trên dòng sông, góp phần giữ cho dòng sông sạch đẹp trước ý thức siêu kém về xả rác bừa bãi của dân ta!

Chợ Nổi Cái Răng là khu chợ nổi lớn nhất ở miền Tây, được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2016. Nay hầu như chỉ hoạt động để bảo tồn một hình thức họp chợ đặc biệt của vùng sông nước miền Tây Nam bộ và bán sỉ là chính. Vài khu chợ nổi như Chợ Nổi Phụng Hiệp...đã biến mất và dần chìm vào hoài niệm.

Cũng qua lời giới thiệu của cô hướng dẫn viên mà tôi biết đến hình thức thông tin buôn bán lý thú của khách thương hồ: "Cây Bẹo".

Mỗi chiếc ghe đều cắm một cây tre cao, nhìn vào những vật phẩm trên cây tre ta sẽ biết được ghe đó bán mặt hàng gì, bán thế nào. Trường hợp "treo gì bán nấy: ghe bán xoài sẽ treo quả xoài, bán mít sẽ treo quả mít... Treo một quả là bán lẻ, treo nhiều quả là bán sỉ. Còn nếu thấy phía trên treo một quả, phía dưới treo nhiều quả thì ghe đó vừa bán sỉ vừa bán lẻ.

Những chiếc ghe và "cây bẹo" đặc trưng của chợ nổi miền Tây Nam Bộ

Có khi ta bắt gặp trên cây bẹo có một chiếc... tà lỏn phấp phới trong nắng mai, xin đừng nhào vô hỏi mua tà lỏn, vì coi vậy mà không phải vậy, đây là trường hợp "treo mà không bán". Chỉ đơn giản là chủ ghe giặt giũ rồi phơi phóng thôi!

Lại có khi "treo thứ này bán thứ khác"! Đó là khi ta thấy treo một tàu lá dừa, nhưng ghe đó hoàn toàn không bán chác thứ gì liên quan đến dừa, mà là bán... nguyên cái ghe! Thật là lý thú phải không?

Treo lá dừa trên cây bẹo nghĩa là bán...nguyên chiếc ghe

Các ghe bán đồ ăn thức uống thì không treo gì cả, đây là loại "không treo nhưng có bán". Thường đồ ăn sẽ là "bún riêu lắc", "hủ tíu lắc"... vừa ăn vừa lắc lư theo từng con sóng vỗ vào mạn ghe!

Ghe bán nước giải khát

"Bún riêu lắc"

Những chiếc ghe nhỏ bán lẻ cây trái cho những chiếc tàu chở du khách cũng không treo gì cả. Họ điều khiển chiếc ghe rất điêu luyện nhanh chóng cặp và móc vào bên hông tàu khách để bán hàng. Sau đó tháo móc và rời đi cũng nhanh như lúc đến... hình thức buôn bán này có lẽ xưa kia không có mà chỉ xuất hiện sau này để phục vụ khách du lịch chăng (?).

Ngược xuôi trên dòng nước ta bắt gặp những bóng hình cả đàn ông lẫn đàn bà đang ra sức chống chèo trên chiếc ghe cỏn con, có ghe chèo tay nhưng cũng có ghe gắn máy "đuôi tôm", dòng sông rộng lớn làm tăng thêm cảm giác nhọc nhằn và mỏng manh.

Một cư dân địa phương sinh ra và lớn lên ở đây cho biết: với khách du lịch có vẻ mọi thứ trông thật lý thú, chứ riêng với cô thì đó là tuổi thơ cơ cực nhọc nhằn với nỗi ám ảnh sợ hãi trên chiếc ghe bé tẹo như có thể chìm xuống dòng sông sâu bất cứ lúc nào...

Một vài thứ của quá khứ sẽ mất đi trong tiến trình phát triển của xã hội, nhiều khi có nuối tiếc cũng phải phải chấp nhận?!

11/2024

CHUYỆN CÂY CẦU TRĂM NĂM CHƯA CHỊU GÃY

Con sông lớn nhất vùng ven biển miền Trung khi chảy qua Phú Yên mang tên sông Đà Rằng còn gọi là sông Ba. Vùng đất này xưa kia là vương quốc Champa lừng lẫy một thời, Đà Rằng trong tiếng Champa là Ea Rarang nghĩa là “con sông lau sậy”, có lẽ nơi đây xưa kia thời chiến binh Chiêm Thành còn tung hoành thì toàn lau sậy mọc um tùm.

Cầu Đà Rằng bắc qua sông Đà Rằng (sông Ba), cùng với núi Nhạn - tháp Nhạn, là một biểu tượng văn hóa của Tuy Hòa - Phú Yên, và đã từ lâu đi vào ca dao:

"Cầu Đà Rằng dài hai mươi mốt nhịp

Chàng bỏ ta đi biền biệt bấy lâu

Ngày xuân con cá giải sầu

Trông chàng chẳng thấy chàng đâu hỡi chàng"

Cây cầu với kết cấu thép díc dắc độc đáo này được người Pháp xây dựng hoàn thành vào năm 1927. Lúc bấy giờ ở nước An Nam ta thì đây là cây cầu dài thứ nhì sau cây cầu Long Biên bắc qua sông Hồng. Tới năm 1946 thì ta phá cho sập một vài nhịp, sau năm 1954 thì chính quyền Sài Gòn cho khôi phục lại như cũ, và đến tận bây giờ thì các chuyến tàu Bắc Nam vẫn xình xịch ngược xuôi trên “cụ” cầu này.

Tôi đã tìm đến dòng sông này, thả những bước chầm chậm nhìn ngắm cây cầu tuyệt đẹp dưới ánh chiều vàng, không khỏi có chút bồi hồi khi liên tưởng về thảm cảnh năm xưa hàng đoàn người tháo chạy trên đường số 7 làm mồi cho bom đạn ở đâu đó phía thượng nguồn con sông.

* Chuyện cây cầu khác - Cây Cầu Vừa Mới Gẫy:

Cầu Phong Châu ở tỉnh Phú Thọ hoạt động được 29 năm, từ năm 1995 đến nay do ảnh hưởng cơn siêu bão mưa lũ kéo dài mới sập. Cầu được làm bằng thép và bê tông cốt thép dự ứng lực với quy mô vĩnh cửu.

- 09/2024 -

PHAN RANG - TẢN MẠN MỘT ĐOẠN ĐƯỜNG ĐỜI

Địa danh Phan Rang đã đi vào ký ức của tôi từ những ngày còn chập chững tập đánh vần tập viết. Trong bộ nhớ đã bắt đầu nhạt nhòa tôi vẫn còn ghi lại hình ảnh một cậu nhóc 4 - 5 tuổi đang ngồi viết thư cho bố bằng cây bút chì màu hai đầu, một đầu xanh một đầu đỏ, cứ một đoạn dùng màu xanh, một đoạn màu đỏ xen kẽ nhau, thật vui mắt! Rồi đến hình ảnh bố tôi xuất hiện ở cửa căn gác gỗ vùng Phú Nhuận khi ông từ Phan Rang là nơi ông đang đi dạy học trở về. Lại vẫn như giọng bố tôi bên tai nói về bức thư tôi gửi xin mua cây KIẾM, mà lại viết sai thành KÌM...

Khi ấy, khoảng từ năm 1965 - 1967, bố tôi là một giáo sư trung học đệ nhị cấp, dạy học ở trường Duy Tân - Thị xã Phan Rang. Thỉnh thoảng ông cũng kể về vài kỷ niệm như là việc nước lũ ở đó tràn xuống thị xã một cách vô cùng chóng vánh, trong tích tắc đã thấy nước tràn ngập khắp nơi! Nhưng tôi không nghe ông nói về sự nguy hiểm của những cơn lũ đó, có lẽ là không đến nỗi nguy hiểm chết người như những cơn lũ quét lũ ống ở phía Bắc.

Trong xấp hình thời còn son trẻ của mẹ, tôi cũng thấy có tấm hình bà chụp ở Tháp Chàm, một địa điểm nổi tiếng của Phan Rang. Thì ra bà có chân đi du lịch từ xưa xửa xừa xưa...

Mà cũng lạ, tại sao có nhiều nơi có Tháp Chàm, nhưng khi nói đến Tháp Chàm là người ta nghĩ đến cái tháp ở Phan Rang?! Tôi đồ rằng lúc bấy giờ những cái tháp khác không thuận tiện về giao thông do tình trạng chiến tranh mất an ninh...
Cũng chẳng hiểu vì sao, khi nói đến Phan Rang là tôi nghĩ đến màu cam rực cháy nóng bức, nghĩ đến cái nắng chói chang nung người… có lẽ là do từ "Rang" chăng? Để rồi tháng 8 mùa Thu mát mẻ ở đâu không thấy, trên bước lãng du tôi dừng chân ở Phan Rang, chỉ thấy đúng thật là cái nắng chói chang, nắng mờ mắt...

Ga Tháp Chàm ngày nắng chói chang

Tôi hỏi thăm về ngôi trường Duy Tân, thì thật lạ, nhiều người không biết... Thoáng chút ngỡ ngàng buồn man mác. Sau tôi dùng phương pháp suy luận ngẫm nghĩ để tìm manh mối:
- Trường này chắc chắn nằm trong thị xã nhỏ bé cũ, giờ là thành phố mới to rộng hơn nhiều, người ở thành phố mới có thể không biết chuyện xưa.
- Trường học  thì chắc không đến nỗi bị phá bỏ giải tỏa, nhất là trường công, mà chắc là bị đổi tên, rất có thể tên (vua) Duy Tân đã bị đổi. (Hầu hết tên các vua nhà Nguyễn đều bị đổi, chỉ có tên vua Hàm Nghi là giữ nguyên tên đường/tên trường).
Đúng là vạn sự hữu duyên, sau một hồi quan sát và trò chuyện với người đàn ông trạc 60 tuổi chủ quán bên vỉa hè, biết rằng anh ta là người gốc ở thị xã Phan Rang cũ, và để rồi reo vui khi hỏi đến thì anh ta nói ngay: "Trường Duy Tân đổi tên thành trường Nguyễn Trãi từ sau năm 1975".

Tôi tìm đến chụp hình kỷ niệm ngôi trường, được biết đến tháng 11 này trường kỷ niệm 70 năm thành lập (1954 -2024). Với chút bâng khuâng bồi hồi, cố gắng tưởng tượng hình ảnh khi xưa bố tôi dạy học ở đây, bấy giờ ông ở độ tuổi tam thập nhi lập, lứa tuổi còn đầy nhiệt huyết, đầy hoài bão... mà chợt cảm khái với hai câu thơ trong bài Ngẫu Thành của Ức Trai tiên sinh:
"Thế thượng hoàng lương nhất mộng dư.
Giác lai vạn sự tổng thành hư"
(Đời là một giấc mộng kê vàng.
Tỉnh ra mới biết vạn sự đều thành hư không).

Cổng trường Nguyễn Trãi (xưa là trường Duy Tân), nơi bố tôi từng dạy học.

Cổng trường Nguyễn Trãi (xưa là trường Duy Tân), nơi bố tôi từng dạy học.

Sân trường Nguyễn Trãi (xưa là trường Duy Tân), nơi bố tôi từng dạy học.

Tượng Nguyễn Trãi trong khuôn viên trường Nguyễn Trãi (xưa là trường Duy Tân)

Hơi có chút tiếc nuối khi được biết ngôi trường cũ chỉ mới vừa phá hủy hồi năm ngoái để xây dựng trường mới...Giá mà "nếu biết trăm năm là hữu hạn" (*).

 (*) Tựa một quyển sách của Phạm Lữ Ân.

- 03/09/2024 -