Địa danh Phan Rang đã đi vào ký ức của tôi từ những ngày còn chập chững tập đánh vần tập viết. Trong bộ nhớ đã bắt đầu nhạt nhòa tôi vẫn còn ghi lại hình ảnh một cậu nhóc 4 - 5 tuổi đang ngồi viết thư cho bố bằng cây bút chì màu hai đầu, một đầu xanh một đầu đỏ, cứ một đoạn dùng màu xanh, một đoạn màu đỏ xen kẽ nhau, thật vui mắt! Rồi đến hình ảnh bố tôi xuất hiện ở cửa căn gác gỗ vùng Phú Nhuận khi ông từ Phan Rang là nơi ông đang đi dạy học trở về. Lại vẫn như giọng bố tôi bên tai nói về bức thư tôi gửi xin mua cây KIẾM, mà lại viết sai thành KÌM...
Khi ấy, khoảng từ năm 1965 - 1967, bố tôi là một giáo sư trung học đệ nhị cấp, dạy học ở trường Duy Tân - Thị xã Phan Rang. Thỉnh thoảng ông cũng kể về vài kỷ niệm như là việc nước lũ ở đó tràn xuống thị xã một cách vô cùng chóng vánh, trong tích tắc đã thấy nước tràn ngập khắp nơi! Nhưng tôi không nghe ông nói về sự nguy hiểm của những cơn lũ đó, có lẽ là không đến nỗi nguy hiểm chết người như những cơn lũ quét lũ ống ở phía Bắc.
Trong xấp hình thời còn son trẻ của mẹ, tôi cũng thấy có tấm hình bà chụp ở Tháp Chàm, một địa điểm nổi tiếng của Phan Rang. Thì ra bà có chân đi du lịch từ xưa xửa xừa xưa...
Mà cũng lạ, tại sao có nhiều nơi có Tháp Chàm, nhưng khi nói đến Tháp Chàm là người ta nghĩ đến cái tháp ở Phan Rang?! Tôi đồ rằng lúc bấy giờ những cái tháp khác không thuận tiện về giao thông do tình trạng chiến tranh mất an ninh...
Cũng chẳng hiểu vì sao, khi nói đến Phan Rang là tôi nghĩ đến màu cam rực cháy nóng bức, nghĩ đến cái nắng chói chang nung người… có lẽ là do từ "Rang" chăng? Để rồi tháng 8 mùa Thu mát mẻ ở đâu không thấy, trên bước lãng du tôi dừng chân ở Phan Rang, chỉ thấy đúng thật là cái nắng chói chang, nắng mờ mắt...
 |
| Ga Tháp Chàm ngày nắng chói chang |
Tôi hỏi thăm về ngôi trường Duy Tân, thì thật lạ, nhiều người không biết... Thoáng chút ngỡ ngàng buồn man mác. Sau tôi dùng phương pháp suy luận ngẫm nghĩ để tìm manh mối:
- Trường này chắc chắn nằm trong thị xã nhỏ bé cũ, giờ là thành phố mới to rộng hơn nhiều, người ở thành phố mới có thể không biết chuyện xưa.
- Trường học thì chắc không đến nỗi bị phá bỏ giải tỏa, nhất là trường công, mà chắc là bị đổi tên, rất có thể tên (vua) Duy Tân đã bị đổi. (Hầu hết tên các vua nhà Nguyễn đều bị đổi, chỉ có tên vua Hàm Nghi là giữ nguyên tên đường/tên trường).
Đúng là vạn sự hữu duyên, sau một hồi quan sát và trò chuyện với người đàn ông trạc 60 tuổi chủ quán bên vỉa hè, biết rằng anh ta là người gốc ở thị xã Phan Rang cũ, và để rồi reo vui khi hỏi đến thì anh ta nói ngay: "Trường Duy Tân đổi tên thành trường Nguyễn Trãi từ sau năm 1975".
Tôi tìm đến chụp hình kỷ niệm ngôi trường, được biết đến tháng 11 này trường kỷ niệm 70 năm thành lập (1954 -2024). Với chút bâng khuâng bồi hồi, cố gắng tưởng tượng hình ảnh khi xưa bố tôi dạy học ở đây, bấy giờ ông ở độ tuổi tam thập nhi lập, lứa tuổi còn đầy nhiệt huyết, đầy hoài bão... mà chợt cảm khái với hai câu thơ trong bài Ngẫu Thành của Ức Trai tiên sinh:
"Thế thượng hoàng lương nhất mộng dư.
Giác lai vạn sự tổng thành hư"
(Đời là một giấc mộng kê vàng.
Tỉnh ra mới biết vạn sự đều thành hư không).
 |
| Cổng trường Nguyễn Trãi (xưa là trường Duy Tân), nơi bố tôi từng dạy học. |
 |
| Cổng trường Nguyễn Trãi (xưa là trường Duy Tân), nơi bố tôi từng dạy học. |
 |
| Sân trường Nguyễn Trãi (xưa là trường Duy Tân), nơi bố tôi từng dạy học. |
 |
| Tượng Nguyễn Trãi trong khuôn viên trường Nguyễn Trãi (xưa là trường Duy Tân) |
Hơi có chút tiếc nuối khi được biết ngôi trường cũ chỉ mới vừa phá hủy hồi năm ngoái để xây dựng trường mới...Giá mà "nếu biết trăm năm là hữu hạn" (*).
(*) Tựa một quyển sách của Phạm Lữ Ân.
