Nguyễn Nguyễn: NHỮNG THÁNG NGÀY CẰN CỖI I

DẪN NHẬP

Khoảng cuối tháng 5/1975, bố lên đường vào trại tập trung chưa biết sống chết thế nào, thì tháng 7 thằng Út ra đời. Một nách 7 đứa con, giờ thật sự cũng không hiểu nổi làm cách nào mẹ tôi xoay sở được. Vì tôi còn nhớ hồi nhỏ mỗi lần điền vào Thông Tín Bạ, tại phần nghề nghiệp của mẹ tôi ghi là "nội trợ", thời bấy giờ đa số phụ nữ ở thành thị miền Nam đều như thế cả (dường như sau năm 1975 ít thấy ai còn ghi như vậy). Tức là mẹ tôi chỉ biết ở nhà trông nom nhà cửa, chợ búa, con cái, ấy vậy mà nguyên một khoảng thời gian dài sau này bà cũng đã phải từ bỏ lối sống "tiểu tư sản" và "hòa nhập" với cuộc sống mới cùng với "khí thế cách mạng", có nghĩa là phải lăn ra kiếm sống bằng đủ các loại gọi là "nghề".
Tôi cũng phải tham gia "lao động" nhiều loại hình khác nhau, đói thì đầu gối phải bò mà lại.
Khi bố từ trại tù cải tạo trở về, cũng phải xoay sở đủ kiểu để mà tồn tại. Được cái là 7 anh em nhà tôi vẫn được "quán triệt" là phải cố gắng để học, mặc dù thực sự lúc bấy giờ xã hội thay đổi đảo điên, người không biết ngay cả ký tên vẫn làm chủ tịch, trưởng công an phường tôi ở dường như chưa tốt nghiệp... tiểu học, thành phần bần cố nông được vinh danh, còn loại trí thức thì dường như có câu khẩu hiệu gì đó "trí phú địa hào đào tận gốc trốc tận rễ" không được coi trọng, nên mọi người ai ai cũng nói câu: học cho lắm tắm cũng ở truồng!

NGHÊ CỦA MẸ

Bán Chợ Trời

Hình như ngoài bắc gọi nghề này là "phe" hay sao đấy. Không biết tự lúc nào gần Lăng Cha Cả, vị trí trường Nguyễn Thanh Tuyền bây giờ, hình thành khu chợ trời này. Một thời gian mẹ tôi cũng tham gia vào đội ngũ bán chợ trời, tức là ra đứng ngoài đó thấy ai mang đồ gì ra bán (radio, casette...đủ các thứ) thì trả giá, mua được thì lại cầm đi đứng lòng vòng có ai hòi thì bán. Lúc này mẹ còn mang bầu, đi bán cùng thì có bà Hảo gần nhà, bà này là dân lao động thứ thiệt nên dễ thích nghi hơn. Cũng tại chuyện này mà tôi phải đánh lộn với mấy đứa con của bà Hảo! Chuyện thật là lãng xẹt, một buổi chiều, khi mẹ tôi đang đi về nhà ngang qua nhà bà Hảo, con nhỏ Trinh (con này có hỗn danh là... Trinh ghẻ) tự nhiên nguýt mẹ tôi và lẩm bẩm "có bầu còn bày đặt đi bán chợ trời!", vậy là phải tát cho nó một phát, dĩ nhiên sau đó anh em nó thằng Toàn "mủ", thằng Quốc "ba tầu" kéo ra cả lũ, hồi đó tuy yếu hơn nhưng được cái tôi rất lì đòn, mặt khác học thêm chiêu của Lý Tiểu Long trong phim Tinh Võ Môn "cẩu xực thần công" nên cũng tả xung hữu đột mãnh liệt, chỉ ngại lây ghẻ của con Trinh và thằng Quốc mà thôi! Trong trận chiến mấy cái mụt ghẻ của hai đứa đó cũng toét tòe loe ra mới càng kinh chứ!

Nhân Viên Soát Vé

Lúc bấy giờ nhờ quen bác Giao - nhà văn Thái Bạch - trước đây là dân "nằm vùng", có tí chức quyền trên Sở TTVH, nên xin cho mẹ vào cái chân soát vé nhân dịp đoàn Xiếc Trung Ương vào biểu diễn ở vườn Tao Đàn. Công việc này cũng nhàn hạ, dường như là được 1đ/ tối (tương đương lương giáo viên!), có điều là cũng chỉ làm được một thời gian ngắn, khi đoàn xiếc rút thì cũng thôi. Thời gian này tụi tôi được đi coi xiếc thoải mái!!!

Bán Cá

Nhắc đến chuyện này vẫn chết cười, vì nó thể hiện "năng khiếu kinh doanh" mà mẹ thừa hưởng của ông ngoại! Cái mà người ta thường gọi là "gian buôn bán" thì mẹ tôi và bá Đai (chị của mẹ) dường như bằng không, giống như ông ngoại vậy! Nghe kể ngày xưa ông rất thích đi buôn - mà buôn to cơ - buôn lần nào sạt nghiệp lần đó!

Số là có một ông làm cũng to to, từ ngoài Bắc vào Sài Gòn tìm gặp "người xưa" là bá Đai, thấy tình cảnh "nàng" khổ quá nên mới giúp bằng cách viết giấy giới thiệu cho mua cá ở nhà máy đông lạnh ngay đầu đường Phạm Văn Hai bây giờ. Cá thu cá ngừ gì đó xuất khẩu nên con nào con nấy to đùng!

Mua giá quốc doanh (rẻ như cho) - hàng hiếm (ngoài chợ lúc đó chỉ có cá xô, tên gọi của các loài cá mục...không tên, hồi xưa chỉ làm thức ăn gia súc) - điều kiện cần và đủ để kinh doanh thế là quá tốt! Ấy vậy mà hai bà bán từ sáng tới chiều...không ma nào mua, cuối cùng sang cho người bán cá chuyên nghiệp ngồi cạnh, người ta bán nhấp nháy hết veo!

Giáo Viên

Trường Nhân Chủ (nay là trường Nguyễn Thái Bình), bố tôi là một trong những người sáng lập ra ngôi trường tư này, lúc nhộm nhoạm bấy giờ ban giám hiệu cũ vẫn còn, vì vậy nên họ có thể nhận mẹ tôi vào dễ dàng nhằm giúp mẹ tôi có một công việc ổn định để sinh sống.

Đúng là cái duyên, vì bố tôi gốc là giáo chức, giờ nghề giáo cũng lại chọn mẹ tôi. Mặc dù giáo viên thời đó (và kéo dài mãi đến gần đây) có đồng lương vô cùng bèo bọt, (như đã nói lương nghề này ngang ngửa với lương...soát vé!). Tuy nhiên, với lối tư duy còn sót lại từ thời trước, mẹ tôi đã hành nghề với tất cả lương tâm, với tất cả sự tận tụy của mình cho đến khi bà về hưu.

NGHÊ CỦA BỐ

Trước năm 1975, tôi nhớ rằng trong "các vi dít" của ông ghi: dạy học, bố tôi có vẻ thích sự đơn giản, chứ gọi đúng thời đó là Giáo Sư Trung Học Đệ Nhị Cấp. Thời đó nếu dạy tiểu học gọi là giáo viên, còn dạy trung học gọi là giáo sư. Giáo sư ở đây không có nghĩa như một chức danh hay học hàm, không có nghĩa là professor, chỉ là cách gọi nghề nghệp thôi - không có gì sai cả. Quan điểm của tôi gọi như vậy toát lên sự tôn trọng của xã hội hơn.

Sau khi trở về từ trại tù cải tạo, bố cũng phải thích ứng với cuộc sống mới, tôi nghĩ có phần khó khăn hơn, vì mọi người dù sao cũng làm quen được mấy năm rồi, còn ông hoàn toàn coi như không biết gì về cuộc sống bên ngoài từ tháng 7-1975.

Phụ hồ

Cụ thể cũng không nhớ rõ ông làm được bao lâu, chắc cũng 1 - 2 tuần gì thôi, vì sức khỏe không thể đáp ứng nổi nghề này, mọi người nên nhớ là làm phụ hồ cực hơn thợ hồ nhiều, sức khỏe yếu và không quen thì trộn chừng 1 mẻ hồ là muốn xụi luôn. Cái đập vào mắt tôi là hình ảnh ông mặc quần áo lao động lóc cóc đi làm, khác hẳn ngày xưa đi dạy học đóng bộ giày tây quần áo chỉn chu.

Ngư phủ

Chủ trương nhà cầm quyền lúc bấy giờ là lùa các thành phần như gia đình tôi đi kinh tế mới hoặc hồi hương, gia đình tôi thì hương làm gì có mà hồi! Nên CA Phường kêu bố tôi ra và hăm he các kiểu, ông phải về dưới Long Đất (Bà Rịa) có người bà con xa ở đó để tá túc một thời gian, cũng gọi là đi hồi hương, nhằm né cho cả nhà khỏi bị lùa đi kinh tế mới. Có lần ông về mang theo thịt cá sâu phơi khô, không biết thịt cá sấu tươi như thế nào chứ khô thì ăn cứng như ăn củi! Ông anh họ kể con cá sấu này (không biết có phịa không, ông này cũng thuộc dạng Long Bình tiêu cục) khi mổ bụng nó có thấy cả vòng vàng tức là nó xơi người rồi!
Thằng cha Ba Đấu (tay trưởng công an) sau này nghe nói cũng đi tù vì biến chất hủ hóa gì gì đó.

Nghề cũ

Bố tôi ở Long Đất một thời gian mấy tháng thì vừa may ở Sở GD có đợt tuyển giáo viên cấp 2, ông bèn xin về thế là trở thành "cán bộ công nhân viên nhà nước". Mặc dù theo ông nói: ngày xưa dạy lớp lớn quen rồi, dạy lớp nhỏ khó lắm, nhưng cũng phải chấp nhận.

Đầu tiên dạy tuốt trên trường Hưng Việt ở Bình Thới. Những địa danh như Bình Thới, Bàu Cát bây giờ thấy bình thường chứ hồi đó là thấy xa xôi thăm thẳm chiều trôi.

Tôi cũng nghỉ phổ thông từ khi đang học lớp 11 ở trường Nguyễn Thượng Hiền để theo đuổi một con đường cứu khổ cứu nạn khác, cả nhà chỉ có một chiếc xe đạp cà khổ được người quen mua giúp từ...Ba Xuyên, nó cũ tới nỗi trên thị trường hoàn toàn không thấy nhãn hiệu của bộ giò dĩa, bộ đùm, líp của chiếc xe, chắc đúng nghĩa từ thời Bảo Đại luôn.

Mỗi sáng ông già chở tôi từ nhà lên trường TH Kỹ Thuật gần đài phát thanh, rồi lại từ đó phi ra tuốt quận 11.

Sau, tôi thấy vậy cực cho ông già quá, nên quyết định đi xe buýt. Nói vậy để ông già yên tâm, chứ đi xe buýt chỉ đi được lúc sáng sớm ra bến gốc ở Lăng Cha Cả là đi được thôi, còn chuyến về thì tôi phải đi bộ từ trường tới đường Trần Quốc Thảo bây giờ đón, và hiếm khi nào đón được xe vì đông khủng khiếp, nên thường là sử dụng xe lô ca chân tà tà cỡ 7g tối cũng về tới nhà.

Nghề chạy mánh

Song song thời gian đó thì bố tôi và nhiều nhiều người bạn của bố còn làm thêm một cái nghề lạ lùng mới xuất hiện: chạy mánh.

Do nền kinh tế được điều hành một cách quái dị, nên nhà nhà chạy mánh, người người chạy mánh. Như thế này nhé: thường thì một nơi nào đó (hãng xưởng, xí nghiệp, tổ hợp v...v...) cần mua một số mặt hàng - tôi còn nhớ lúc đó thường là thuốc tẩy đường, benzoat, xút....hằm bà lằng - sẽ đưa ra một cái list, thế là người này đưa người kia vòng vòng chạy nguồn hàng, nếu ráp được chỗ bán (lại cũng phải ráp vòng vòng ngược lại) mọi chuyện êm xuôi thành công thì kiếm được một số tiền, nhưng thường là...không thành công!

Còn một số nghề nữa cả bố, cả mẹ, cả tôi, cả nhà bu vào làm tôi sẽ viết trong NHỮNG THÁNG NGÀY CẰN CỖI II.

Viết theo yêu cầu của các em. Kỷ niệm 41 năm!!!

Xong ngày 28/4/2016 tại Rồng Việt Công Ty.

Nguyễn Nguyễn

Thứ Tư, 27 tháng 4, 2016

NHỮNG THÁNG NGÀY CẰN CỖI I